Het leek zo mooi: een onderneming kon tegen subsidie een flink aantal mensen uit de participatiewet aan het werk helpen en duurzaam uit de bijstand houden. Met deze achterliggende gedachte is de gemeente een subsidierelatie aangegaan met Werkmakelaar-Oost. Het liep allemaal anders. In de loop van het voorjaar 2018 werd langzaamaan duidelijk dat Werkmakelaar-Oost het financieel niet zou gaan redden en bovenal dat er het een en ander mis was met de arbeidsomstandigheden en de klachtenafwikkeling hiervan. Het bedrijf is inmiddels failliet en de gemeente kan waarschijnlijk naar tenminste 350.000 euro aan subsidie fluiten. De financiële negatieve gevolgen voor de gemeente zijn eigenlijk niets bij het menselijk leed wat bij deze groep mensen is aangericht.
Het is niet ongebruikelijk dat de gemeente aan bedrijven subsidie verstrekt om mensen uit de participatiewet te helpen. Met de invoering van de Participatiewet is bij gemeenten vanaf 2015 grotere aandacht ontstaan voor het betrekken van ondernemers bij het plaatsen van mensen met een beperking of met een afstand tot de arbeidsmarkt. In september 2016 is de gemeente Deventer een subsidierelatie aangegaan met Werkmakelaar-Oost met als doel honderd tot honderdvijftig mensen langdurig betaald werk te bieden.
Achteraf gezien is er op allerlei fronten veel mis gegaan. Dat de uitval van mensen na hun proefplaatsing vele malen hoger lag dan het streefcijfer van 5% had al vroeg een signaal moeten zijn dat Werkmakelaar-Oost de verwachtingen niet waar kon maken. Vooral schrijnend zijn de verhalen van oud-medewerkers over wantoestanden op de werkvloer. Het is nog steeds onduidelijk hoe het kan dan de klachten over de arbeidsomstandigheden niet bij de verantwoordelijk wethouder Kolkman terecht zijn gekomen. Omdat veel antwoorden tot weer nieuwe vragen leiden, heeft GroenLinks de motie ondersteund om grondiger te onderzoeken wat er nou is gebeurd.
Hoe nu verder?
In november kunnen we de resultaten van het onafhankelijk onderzoek verwachten. Een grote vraag is nog of de strikte regels in de bijstand oud-medewerkers van Werkmakelaar-Oost hebben verhinderd om eerder aan de bel te trekken over de wantoestanden uit angst voor strafmaatregelen. Ondertussen vindt er in Deventer een experiment met een regelarme bijstand plaats. Het doel van het experiment is te kijken of werklozen zonder dat ze met strikte regels en verplichtingen achter de broek worden gezeten sneller de weg naar de arbeidsmarkt vinden.
Daarnaast is GroenLinks een van de indieners van een motie om pilots binnen het sociaal domein zorgvuldiger vorm te geven. Voortaan gaat de gemeente alleen met bedrijven of instellingen in zee die aan bepaalde richtlijnen voldoen, en de raad wordt hierover beter geïnformeerd.